Chợ giá – Giá ca cao tăng kỷ lục trên thị trường thế giới đã kích thích nạn buôn lậu bùng phát mạnh mẽ tại các quốc gia Tây Phi, đặc biệt là Bờ Biển Ngà – nước xuất khẩu ca cao lớn nhất thế giới. Tình trạng này đang gây ra những hệ lụy nghiêm trọng cho ngành công nghiệp ca cao toàn cầu, làm ảnh hưởng đến khả năng truy xuất nguồn gốc và đặt ra nhiều thách thức trong nỗ lực kiểm soát lao động trẻ em, phá rừng và thất thu ngân sách quốc gia.
Ca cao được vận chuyển qua biên giới mỗi đêm
Tại thị trấn biên giới Gbapleu – nằm ở phía tây Bờ Biển Ngà, những chiếc xe máy và ô tô chở đầy người, hàng hóa tấp nập qua lại giữa hai quốc gia. Nhưng song song với luồng giao thông chính thống, thì có cả hệ thống các đường mòn qua rừng, nơi mà mỗi đêm, những bao ca cao nặng tới 65kg được chất lên xe máy và âm thầm vượt biên sang Guinea – quốc gia láng giềng có giá thu mua cao gấp đôi trong nước.
Với mức thu nhập hơn 240 USD mỗi tuần – gấp ba lần mức lương tối thiểu ở Bờ Biển Ngà, thì nhiều người dân nghèo đã coi đây là một công việc “nguy hiểm nhưng đáng giá”. Dù phải đối mặt với án phạt lên tới 10 năm tù và 50 triệu franc CFA (gần 87.000 USD), nhưng vẫn có hàng nghìn người vẫn dấn thân vào con đường buôn lậu với ước mơ thay đổi cuộc sống.
Giá tăng nhưng mức thu nhập vẫn không đổi
Giá ca cao trên thị trường quốc tế đã tăng gấp ba lần kể từ năm 2023, đạt đỉnh gần 13.000 USD/tấn, trước khi giảm về quanh mức 9.000 USD. Tuy nhiên, nông dân Bờ Biển Ngà – vốn bán ca cao thông qua hệ thống định giá cố định của cơ quan chính phủ Conseil du Café-Cacao (CCC), thì chỉ nhận được chưa đến một phần ba mức giá toàn cầu.
Mức giá chênh lệch này đã tạo ra động lực mạnh mẽ để bán lậu sang các nước như Guinea, Togo và Liberia, nơi giá thị trường cao hơn.
Doanh nghiệp mất nguồn cung, quốc gia thì mất thuế
Theo ước tính mùa vụ 2023 – 2024, thì có khoảng 100.000 tấn ca cao đã bị buôn lậu khỏi Bờ Biển Ngà – tương đương gần 6% tổng sản lượng quốc gia. Cùng kỳ đó, xuất khẩu ca cao chính ngạch đã giảm 30%. Tuy nhiên, tại Guinea – nước chưa đầu tư nhiều vào ngành ca cao, thì xuất khẩu lại tăng tới 15%, điều này cho thấy phần lớn lượng tăng đến từ hàng buôn lậu.
Mỗi tấn ca cao bị thất thoát không chỉ là nguồn thuế xuất khẩu bị mất, mà còn khiến quốc gia mất đi khả năng điều tiết thị trường. Đáng lo ngại hơn, các công ty lớn như Barry Callebaut, Cargill hay Olam Group gặp khó trong việc đảm bảo truy xuất nguồn gốc – yếu tố ngày càng quan trọng với các quy định mới của EU.
Việc buôn lậu làm dấy lên lo ngại về truy xuất nguồn gốc
Từ 30/12/2024, thì Quy định Chống Phá rừng của Liên minh Châu Âu (EUDR) chính thức có hiệu lực. Quy định này yêu cầu tất cả các lô hàng nông sản nhập khẩu phải chứng minh được nguồn gốc hợp pháp và không liên quan đến phá rừng.
Trước tình hình đó, thì việc hàng trăm nghìn tấn ca cao “vô danh” tràn vào chuỗi cung ứng đang khiến cho các nhà nhập khẩu Châu Âu vô cùng lo lắng.
Ông Jonathan Parkman – Giám đốc bộ phận nông sản tại Marex Group đưa ra cảnh báo: “Mọi người đang chuẩn bị cho EUDR, nhưng không ai muốn mua ca cao từ nguồn không rõ ràng. Việc buôn lậu đang trở thành mối lo số một của ngành”.
Chính phủ tăng cường hành động để giải quyết tình trạng buôn lậu
Trước tình hình nghiêm trọng, thì chính phủ Bờ Biển Ngà cũng đã triển khai quân đội đến biên giới, lập các ủy ban liên ngành chống buôn lậu. Từ tháng 10/2023, lực lượng chức năng đã tịch thu hơn 590 tấn ca cao, bắt giữ 34 đối tượng và phanh phui các vụ hối lộ, tiếp tay của một số quan chức địa phương.
Tuy nhiên, theo ông Ndubuisi Christian Ani – nhà phân tích tại Viện nghiên cứu An ninh Châu Phi cho biết, nạn buôn lậu hiện nay là cả một “chuỗi liên kết”, có sự tham gia của các doanh nhân có ảnh hưởng và quan chức biến chất. Mỗi xe tải ca cao buôn lậu có thể cần tới 8.000 – 21.000 USD tiền hối lộ để qua mặt các trạm kiểm soát.
Bên cạnh đó, chuyên gia – Fabrice Laurent cũng nhận định: “Bạn không thể chỉ trông cậy vào việc bố ráp. Giải pháp lâu dài là điều chỉnh chính sách giá, đảm bảo nông dân có thu nhập công bằng và buộc các công ty quốc tế phải đầu tư trở lại cho vùng trồng”.
No comments.
You can be the first one to leave a comment.