Đồng Yên yếu và bước ngoặt kinh tế mong manh của Nhật Bản

Chợ giá – Những biến động đầy bất thường đang làm lay động nền kinh tế lớn thứ tư thế giới, Nhật Bản. Với nhiều thập kỷ chìm trong tăng trưởng chậm và lo ngại về giảm phát, ngân hàng trung ương đang đối diện với một thử thách lớn khi giá cả và tiền lương bắt đầu leo thang. Thị trường chứng khoán cũng đang phản ánh những biến động này, đồng thời lãi suất đã có lần đầu tiên tăng sau 17 năm, và hiện đang ở mức dương. 

Sự tăng giá và lãi suất ở Nhật Bản cho thấy dấu hiệu của sự trở lại bình thường mà Ngân hàng Nhật Bản đã cố gắng thực hiện. Một phần của chiến lược này là áp dụng các chính sách bất thường nhằm thúc đẩy lạm phát và nền kinh tế mạnh mẽ hơn. Tuy nhiên, phản ứng của ngân hàng trung ương này vẫn đang chậm lại, khiến đồng yên trở nên yếu hơn.

Đồng yên Nhật yếu đang tạo ra một loạt thách thức cho chính quyền Nhật Bản. Để ngăn chặn đồng yên giảm giá quá mạnh, các biện pháp can thiệp trên thị trường tiền tệ quốc tế có vẻ đã được thực hiện. Tuy nhiên, sự tăng lãi suất có thể là một giải pháp hợp lý hơn, khiến đồng yên trở nên hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư. Tuy nhiên, quyết định này phải dựa trên sự chuẩn bị kỹ lưỡng và bằng chứng thuyết phục.

Tại sao đồng yên yếu? 

Một trong những lý do chính khiến đồng Yên trở nên yếu hơn là sự chênh lệch về lãi suất giữa Mỹ và Nhật Bản. Mặc dù Ngân hàng Nhật Bản đã thắt chặt chính sách tiền tệ cùng với Cục Dự Trữ Liên Bang, nhưng khoảng cách về lãi suất giữa hai nền kinh tế này vẫn rất lớn. Lãi suất ngắn hạn ở Nhật Bản chỉ là 0,1%, trong khi lãi suất của Fed đạt mức 5,5%. 

Sự chênh lệch này ảnh hưởng đến lợi suất trái phiếu và lợi nhuận tài sản, khiến tài sản của Mỹ trở nên hấp dẫn hơn đối với nhà đầu tư toàn cầu, và do đó, họ cần đô la Mỹ hơn là đồng yên.

Thống đốc BOJ Kazuo Ueda muốn tăng lãi suất nhưng chậm lại, với lý do rằng lạm phát ở Nhật Bản vẫn chưa đạt được mức ổn định. Mặc dù đã vượt mức mục tiêu 2% của ngân hàng trung ương, nhưng mức tăng này vẫn được coi là sụt giảm so với các mức thấp trong hai thập kỷ trước đó. Việc tăng lãi suất quá nhanh có thể gây khó khăn cho nền kinh tế và giá cả, do đó, BOJ đang thận trọng trong việc điều chỉnh chính sách tiền tệ.

Các nhà giao dịch tiền tệ hiện đang tập trung vào hành động của Fed. Dự đoán về việc Fed sẽ cắt giảm lãi suất trong năm nay đã làm suy yếu đồng đô la và tăng giá đồng yên. Tuy nhiên, vấn đề đặt ra là tăng trưởng và giá cả của Mỹ có thể mạnh hơn dự kiến, điều này có thể khiến Fed không giảm lãi suất nhanh chóng hoặc sớm như kỳ vọng. Sự điều chỉnh này đã làm giảm giá trị của đồng yên trong thị trường.

Cuộc sống ở Nhật Bản đang thay đổi như thế nào?

Lạm phát ở Nhật Bản đang mất đi sự kỳ thị, một phần là nhờ đồng Yên yếu làm tăng chi phí nhập khẩu và sự phục hồi của lạm phát toàn cầu sau đại dịch Covid-19. Điều này dẫn đến việc tăng giá cả lần đầu tiên sau hơn một thế hệ. Sự tăng giá này khiến các doanh nghiệp và người tiêu dùng phải chấp nhận chi phí ngày càng tăng, đồng thời tạo ra những vết nứt nhỏ trên nền tảng ổn định kinh tế của Nhật Bản.

Trong quá khứ, nhiều công nhân ở Nhật Bản được đảm bảo về việc làm suốt đời. Tuy nhiên, với sự tăng lạm phát và sự suy giảm của dân số, các công ty đang phải cạnh tranh hơn trong việc trả lương, đặc biệt là cho những công nhân có kỹ năng cao hơn. Điều này có thể dẫn đến việc tăng lương, nhưng cũng tạo ra áp lực tăng giá và gây thêm khó khăn cho BOJ trong việc điều chỉnh chính sách tiền tệ.

Việc giảm một nửa tỷ giá hối đoái so với đồng đô la kể từ năm 2012 đã biến Nhật Bản trở thành một điểm đến tham quan và mua sắm chi phí thấp hơn. Dòng tiền từ du khách đang mang lại lợi ích cho các khu vực và ngành dịch vụ. Tuy nhiên, đối với người dân Nhật Bản, thu nhập tính theo đô la không tăng so với năm 2002, khiến các hoạt động giải trí và mua sắm trở nên đắt đỏ hơn.

Đó cũng là một thế giới mới cho các doanh nghiệp Nhật Bản

Đồng Yên yếu đã tạo ra sự phân chia trong lợi nhuận của các doanh nghiệp Nhật Bản. Các doanh nghiệp xuất khẩu và tập trung vào thị trường toàn cầu đạt được lợi nhuận kỷ lục khi thu nhập từ nước ngoài được tính bằng đồng Yên. Tuy nhiên, các công ty phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu và tập trung vào thị trường nội địa đang phải đối mặt với áp lực từ sự siết chặt.

Sự phân chia giữa lợi nhuận ở nước ngoài và trong nước đã tạo ra sự thiếu liên kết và sự căng thẳng trong giới kinh doanh Nhật Bản. Các nhà lãnh đạo kinh doanh quốc gia đang kêu gọi sự hỗ trợ để đồng Yên được hỗ trợ trở lại, nhằm giảm bớt sự phân biệt này.

Việc quay trở lại và ‘Friend Shoreing’ giờ đã có ý nghĩa. Đồng yên rẻ hơn đang mang lại cho các nhà sản xuất Nhật Bản lý do để xem xét lại nơi họ xây dựng nhà máy sau nhiều năm tìm kiếm ở nước ngoài. Sản xuất trong nước ở Nhật Bản đã giảm khoảng 1/4 kể từ cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu, do đó, đồng tiền rẻ hơn có thể ngăn chặn sự trượt dốc đó.

Đồng Yên rẻ hơn đang thúc đẩy các doanh nghiệp Nhật Bản xem xét lại việc xây dựng nhà máy tại nước ngoài. Đất nước này trở thành điểm đến hấp dẫn hơn cho các doanh nghiệp nước ngoài muốn thiết lập cơ sở sản xuất ở một địa điểm có giá cả hợp lý trong một nền kinh tế đồng minh. Sự hỗ trợ từ các khoản trợ cấp của chính phủ cũng hỗ trợ cho quá trình này, đặc biệt là trong lĩnh vực sản xuất chip.

Đồng Yên trong dài hạn

Nhật Bản đang đối mặt với một thách thức đáng kể trong việc quản lý nợ công, khi họ đã chi gần 1/4 ngân sách hàng năm để trả nợ, tức là hơn 250% quy mô của nền kinh tế. Sự nặng nề của nợ công này đặt ra câu hỏi về sự ổn định của đồng Yên, và tăng lãi suất có thể gây ra những tổn thất lớn cho chính phủ. Tuy nhiên, dư địa hoạt động của Ngân hàng Trung ương Nhật Bản (BOJ) vẫn còn, với hơn một nửa số nợ quốc gia nằm trong sở hữu của họ.

Vấn đề dân số ngày càng gia tăng tuổi đang tạo ra áp lực đối với nền kinh tế Nhật Bản. Gần 30% dân số nước này đã trở thành người cao tuổi, khiến cho tỷ lệ người lao động giảm và tăng gánh nặng cho hệ thống trợ cấp lương hưu và chăm sóc sức khỏe. Điều này gây ra một loạt thách thức tài chính và có thể ảnh hưởng đến triển vọng tăng trưởng kinh tế trong tương lai, tác động tiêu cực đến giá trị của đồng Yên.

Sự thảm họa từ trận sóng thần Fukushima năm 2011 đã tác động mạnh mẽ đến nền kinh tế và đồng Yên của Nhật Bản. Sự chuyển đổi sang các nguồn năng lượng khác như than đá và khí tự nhiên hóa lỏng đã tạo ra áp lực bổ sung lên đồng Yên khi cần phải mua hàng nhập khẩu. Ngoài ra, những biến động chính trị và an ninh trong khu vực cũng đang làm cho Nhật Bản trở nên ít ổn định hơn, khiến đồng Yên mất đi vai trò của một đồng tiền trú ẩn.

Mặc dù Nhật Bản đang đối mặt với những thách thức đáng kể, nhưng vẫn có những triển vọng tích cực cho đồng Yên trong dài hạn. Việc BOJ duy trì lãi suất trái phiếu ở mức thấp và sở hữu lớn của họ trong thị trường nợ quốc gia có thể giúp giữ cho đồng Yên ổn định hơn so với một số nền kinh tế khác. 

Gặp gỡ các nhà giao dịch

Trong thế giới giao dịch ngoại tệ trị giá hàng tỷ USD hàng ngày, các nhà giao dịch và nhà đầu tư đang tạo ra những động lực mạnh mẽ đằng sau sự biến động của đồng Yên Nhật. Nhưng hàng ngày, ngoại tệ được di chuyển bởi các nhà giao dịch và nhà đầu tư đặt cược vào thị trường toàn cầu trị giá 7,5 nghìn tỷ USD mỗi ngày. Với sự phổ biến của “buôn bán chênh lệch”, các nhà đầu tư tận dụng lợi ích từ việc vay đồng Yên với lãi suất thấp và chuyển đổi sang các loại tiền tệ khác với lãi suất cao hơn, tạo ra những cơ hội lớn trong thị trường giao dịch ngoại hối.

Giao dịch chênh lệch giữa đồng Yên và các đồng tiền khác đã trở thành một chiến lược phổ biến, khi vay đồng Yên với lãi suất gần như không và cho vay các đồng tiền khác với lãi suất cao. Các nhà đầu tư cũng đang tìm kiếm những cơ hội hấp dẫn trong thị trường mới nổi, nơi rủi ro có thể cao hơn nhưng tiềm năng sinh lời cũng tăng lên đáng kể.

Các giao dịch chênh lệch giữa Yên và 8 loại tiền tệ của thị trường mới nổi đã tăng gần 60% kể từ đầu năm 2022, tạo ra một cơn sốt mới trong thị trường giao dịch ngoại tệ. Sự hấp dẫn của việc bán đồng Yên đã tăng đáng kể, khi các quỹ đầu cơ và các nhà quản lý tài sản tăng cường vị thế bán khống đồng Yên lên mức kỷ lục.

Đồng euro mạnh hơn bao giờ hết so với đồng yên, trong khi đồng đô la của Úc và New Zealand đang ở mức cao nhất trong nhiều năm. 

Sự thành công của các giao dịch bán khống đồng Yên có thể tạo ra một vòng luẩn quẩn, khi càng có nhiều người tham gia vào chiến lược này thì càng có nhiều người phải vay đồng Yên để bán tiền. Điều này có thể tạo ra những biến động lớn trong thị trường ngoại hối và ảnh hưởng đến giá trị của đồng Yên Nhật trong thời gian tới.

Việc đồng Yên yếu đã ảnh hưởng đến toàn cầu thế nào? 

Sự yếu kém của đồng yên không chỉ là câu chuyện của Nhật Bản. Một đồng Yên yếu có thể khiến người tiêu dùng Mỹ hưởng lợi từ việc mua hàng hóa Nhật Bản với giá rẻ hơn. Tuy nhiên, đồng đô la quá mạnh có thể tạo ra áp lực lên các công ty Mỹ khiến chúng kém cạnh tranh hơn trên thị trường toàn cầu. Điều này có thể dẫn đến sự lo ngại về mất giá cạnh tranh và ảnh hưởng đến ngành công nghiệp và việc làm trong nước. 

Các nước láng giềng của Nhật Bản như Hàn Quốc, Đài Loan và Trung Quốc cũng có thể chịu áp lực từ sự giảm giá của đồng Yên. Đồng tiền yếu có thể làm tăng sự cạnh tranh trên thị trường toàn cầu, đặc biệt là trong lĩnh vực xuất khẩu. Để đối phó với điều này, các quốc gia này có thể phải giảm giá đồng tiền của mình để duy trì tính cạnh tranh.

Mặc dù một cuộc chiến tranh tiền tệ toàn diện ở châu Á có vẻ không thể xảy ra, nhưng nguy cơ mất giá cạnh tranh và sự cạnh tranh gay gắt có thể dẫn đến tình hình căng thẳng trong khu vực. Sự giảm giá của đồng Yên cũng có thể kích thích cuộc đua giảm giá đồng tiền của các quốc gia láng giềng, gây ra một loạt biến động không lường trước trên thị trường toàn cầu.

Nhìn chung, sự yếu kém của đồng Yên Nhật không chỉ là vấn đề của Nhật Bản mà còn có tác động lớn đến các quốc gia thương mại toàn cầu và có thể dẫn đến những hậu quả phức tạp trên thị trường ngoại hối và kinh tế toàn cầu. Điều này đòi hỏi sự cân nhắc cẩn thận và các biện pháp chính sách phù hợp để đối phó với những thách thức đang đối diện.